Suplementacja witaminami to bardzo popularny temat. Czy w przypadku witaminy D ma jednak uzasadnienie medyczne? A może to tylko „chwyt marketingowy”? Czy i kiedy powinniśmy profilaktycznie przyjmować ten składnik? Jakie objawy mogą świadczyć o niedoborze?
Jakie są korzyści z przyjmowania witaminy D?
Dobre działanie witaminy D na kości jest powszechnie znane. Zwiększa wchłanianie wapnia z jelit i zmniejsza jego wydalanie przez nerki. Reguluje też poziom fosforu w organizmie, przez co wpływa na rozwój szkieletu, w tym właściwą mineralizację kości i zębów u dzieci, młodzieży, ale także u dorosłych
Przełomem w medycynie okazało się odkrycie, że receptory dla witaminy D znajdują się w wielu różnych narządach. Receptory to cząsteczki w komórkach, do których przyłącza się witamina. Pasują do siebie jak klucz do zamka, a dzięki takiemu połączeniu możliwe jest działanie tego składnika odżywczego. Odnalezienie receptorów m.in. w sercu, naczyniach krwionośnych, mózgu i trzustce, wykazało znacznie szersze oddziaływanie witaminy D niż tylko na kości czy zęby. Zaobserwowano, że wygasza reakcje zapalne, co ma chronić przed cukrzycą typu I, reumatoidalnym zapaleniem stawów, czy nieswoistymi zapaleniami jelit. Zwiększa produkcję ludzkiej katelicydyny stanowiącej naturalny antybiotyk na wiele bakterii. Z tego powodu uważa się, że suplementacja witaminy D podczas zimy może zmniejszać ilość zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych.1
Witamina D produkowana jest przede wszystkim w skórze człowieka pod wpływem promieni słonecznych. W naszych warunkach klimatycznych możliwe jest to przede wszystkim w lecie oraz na wiosnę. W okresie jesienno-zimowym należy ją suplementować, a niektórzy – ze względu na zwiększone zapotrzebowanie – muszą to robić cały rok.
Co powoduje niedobór witaminy D? Niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne, dieta uboga w ten składnik (to mniej bogate, ale nadal istotne jej źródło; występuje w tłustych rybach, żółtku jaja, maśle czy pełnotłustych produktach mlecznych2), zaburzenia wchłaniania albo choroby utrudniające jej przemiany w organizmie – np. kamica nerkowa lub niewydolność wątroby.
Jaką dawkę witaminy D przyjmować?
Na początek dobrze jest zbadać, jaki tak naprawdę mamy poziom tej substancji we krwi. Stężenie optymalne to >30-50 ng/ml, a ciężki niedobór witaminy D to wartości w przedziale 0–10 ng/ml3. W przypadku niedoboru należy zgłosić się do lekarza w celu dalszej diagnostyki i ustalenia odpowiednich dawek uzupełniających. Jeśli wartości są w granicach normy, to wskazane jest stosowanie dawki profilaktycznej, odgórnie ustalonej4:
Profilaktyka niedoborów witaminy D – wskazania:
- Młodzież (11-18 lat) – 800-2000 j.m./dobę
- Dorośli do 75 r.ż. oraz osoby o ciemnej karnacji – 800-2000 j.m./dobę przez cały rok.
- Seniorzy >75 lat – 2000-4000 j.m./dobę przez cały rok.
- Osoby otyłe, tj. z BMI ≥ 30, wymagają podwójnej dawki witaminy D w odniesieniu do dawek zalecanych dla rówieśników o prawidłowej masie ciała.
- Jeżeli ocena stężenia witaminy D we krwi nie jest możliwa, dawkowanie należy prowadzić zgodnie z wytycznymi dla populacji ogólnej dla maksymalnych dawek dla danej grupy wiekowej.
- Zaleca się rutynowe badania poziomu witaminy D przed ciążą oraz w okresie jej trwania.
- Kobiety planujące ciążę powinny otrzymywać właściwą dawkę witaminy D, taką samą jak w ogólnej populacji dorosłych.
- Gdy ciąża zostanie potwierdzona, suplementację należy przeprowadzić na podstawie badania poziomu witaminy D.
- Jeżeli ocena stężenia witaminy D we krwi (na podstawie badania metabolitu 25 (OH) D) nie jest możliwa, zaleca się stosowanie witaminy D w dawce 2000 j.m./dobę, w okresie ciąży i laktacji.
- Witaminę D w kroplach należy przyjmować wraz z posiłkiem, ponieważ rozpuszcza się jedynie w tłuszczach.
- Witaminę D w kapsułkach można popić wodą.
Lekarz Irena M. Wojtowicz
Bibliografia:
1.Front Endocrinol (Lausanne). 2018 May 31;9:246. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., Borszewska-Kornacka M.K., Bossowski A., Chlebna-Sokół D., Czech-Kowalska J., Dobrzańska A., Franek E., Helwich E., Jackowska T., Kalina M.A., Konstantynowicz J., Książyk J., Lewiński A., Łukaszkiewicz J., Marcinowska-Suchowierska E., Mazur A., Michałus I., Peregud-Pogorzelski J., Romanowska H., Ruchała M., Socha P., Szalecki M., Wielgoś M., Zwolińska D., Zygmunt A.
2. Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 29.11.2021.
3. Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D na organizm człowieka, Borgis – Medycyna Rodzinna 2/2015, s. 61-66.
4. Znaczenie witaminy d i wskazania do jej suplementacji, Gastroenterologia praktyczna, https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a2396/Znaczenie-witaminy-D-i-wskazania-do-jej-suplementacji.html/ (dostęp online: 04.11.2022).