Każdy dorosły człowiek powinien wiedzieć, jak istotne jest regularne dbanie o zdrowie. Badania profilaktyczne, pełnowartościowa dieta, aktywność fizyczna, wysypianie się – wszystko to jest szalenie ważne dla naszego zdrowia i samopoczucia. Niestety, zdarza się, że zalecenia lekarzy i innych specjalistów traktujemy po macoszemu. Jest jednak taki moment w życiu wielu kobiet, w którym zaczynają poważnie traktować to, jak żyją – ten moment to ciąża. W tekście sprawdzimy, jak istotna dla zdrowia kobiety i płodu jest witamina D. Poruszymy również często spotykaną kwestię: niedobór witaminy D a ciąża – z czym to się wiąże i jak postępować?
Witamina D w ciąży – co trzeba wiedzieć?
Witamina D pełni w organizmie szereg kluczowych funkcji. Odpowiada za regulację wapnia i fosforu we krwi, utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości (mocne kości i zdrowe zęby) oraz działa modulująco na układ odpornościowy. U kobiet ciężarnych ma także dodatkowe zadania. Bierze udział w prawidłowym rozwoju macicy w życiu płodowym, rozwoju endometrium oraz implantacji i inwazji trofoblastu do doczesnej (powstawanie łożyska). U dziecka zapobiega hipokalcemii po porodzie oraz krzywicy w późniejszych miesiącach życia.
Witamina D to tak naprawdę grupa rozpuszczalnych w tłuszczach związków. Wśród nich podstawowe znaczenie ma witamina D2 (ergokalcyferol) oraz witamina D3 (cholekalcyferol). Pierwszą z nich dostarczamy wraz z drożdżami, pokarmem roślinnym i grzybami – m.in. pieczarka dwuzarodnikowa, borowik szlachetny, mleczaj rydz, koźlarze, maślaki, podgrzybki. Im w bardziej nasłonecznionym miejscu rosły, tym większej zawartości witaminy możemy się w nich spodziewać. Do produktów najbogatszych w cholekalcyferol zaliczamy ryby – świeży węgorz, śledź w oleju i marynowany łosoś, makrela, a także ryby z puszki: tuńczyk i sardynki. Ten rodzaj witaminy produkujemy też w skórze pod wpływem promieniowania UV. Zarówno wit. D2, jak i D3 nie są aktywne biologicznie, aby mogły działać w organizmie, muszą zostać przekształcone w wątrobie i nerkach do innej postaci.
Najważniejszym źródłem witaminy D jest jej przezskórna synteza. W znacznie mniejszych ilościach dostarczamy ją z pożywieniem. Produkcja w skórze w naszej strefie klimatycznej możliwa jest tylko od marca do września, w godzinach między 10:00 a 15:00, po co najmniej półgodzinnej ekspozycji na słońce z odsłoniętymi ramionami oraz częściowo nogami. W pozostałej części roku praktycznie nie produkujemy witaminy D – stąd zalecenia, aby suplementować ją w okresie jesienno-zimowym. Nie dotyczy to kobiet ciężarnych, które są w grupie zwiększonego ryzyka niedoboru tej witaminy i powinny przyjmować ją przez cały okres ciąży. Co ciekawe, stężenie tego składnika w mleku matki odpowiada jego poziomowi we krwi. Z tego względu, nie stosując się do zaleceń suplementacji, narażamy się na ryzyko niedoboru witaminy D w ciąży oraz po jej zakończeniu i niejako przy okazji, często zupełnie nieświadomie, przekazujemy ten niedobór dziecku, wraz z niepełnowartościowymi posiłkami (karmienie piersią).1
Witamina D w ciąży – zalecana dawka suplementacji
Zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników z lipca 2020 roku podczas planowania ciąży (najlepiej) albo już po jej potwierdzeniu, warto oznaczyć sobie stężenie witaminy D we krwi (niestety takie badanie nie jest refundowane).
Jeśli w badaniu nie stwierdzamy niedoboru albo nie zdecydowaliśmy się na oznaczenie stężenia witaminy, to aktualne rekomendacje mówią, że „w okresie ciąży i laktacji u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt wit. D (osoby z chorobami wątroby lub nerek, przewlekłymi chorobami jelit, tarczycy, z cukrzycą, stosujące leki przeciwpadaczkowe i antyretrowirusowe) i prawidłowym BMI zaleca się suplementację 1500 -2000 IU wit. D/dobę. U kobiet o wskaźniku masy ciała BMI> 30 kg/m2 można rozważyć zastosowanie dawki do 4000 IU/dobę. W przeprowadzonych dotychczas badaniach nie wykazano żadnego niekorzystnego efektu suplementacji wit. D w ciąży do dawki 4000 IU/dobę ”2.
Przyjmowanie witaminy należy rozpocząć jak najszybciej, najlepiej jeszcze zanim wytworzy się łożysko (końcówka I trymestru), w porozumieniu z lekarzem. Zwykle ginekolog od razu po stwierdzeniu ciąży włącza u pacjentki suplementację. Dobrze jest też na bieżąco monitorować poziom witaminy D w organizmie, by móc w razie potrzeby zmodyfikować dawkę, dopasowując ją do potrzeb pacjentki.
Lek. Irena Wojtowicz
Bibliografia:
1. A. Wiesner , P. Paśko. Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Farmacja Polska, ISSN 0014-8261 (print); ISSN 2544-8552 (on-line), 24.02.2021. https://www.ptfarm.pl/PF/przeglad-numerow/-/28923 [data dostępu: 18.01.2023].
2. Stefanowicz E., Suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży. Medycyna Praktyczna, 19.07.2021. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/61928,suplementacja-witaminy-d-u-kobiet-w-ciazy [data dostępu: 18.01.2023].