Jaką rolę odgrywa białko w diecie dziecka?

Gdybyśmy przeprowadzili ankietę z zapytaniem o żywność kojarzącą się z dzieciństwem zapewne większość odpowiedzi brzmiałaby: mleko. Jest to bowiem produkt zawierający nie tylko dużo wapnia i witaminy D, ale także, a może przede wszystkim białka. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się dlaczego białko w diecie dzieci jest tak ważne i jak oprócz mleka można go dostarczać.

Białko w diecie – jakie ma znaczenie?

Białko to jeden z podstawowych składników odżywczych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni szereg istotnych funkcji:

• budowa nowych komórek i tkanek;
• regeneracja organizmu – gojenie ran, odtwarzanie zużytych i usuniętych komórek (np. złuszczony nabłonek);
• utrzymywanie właściwego ciśnienia krwi – białko utrzymuje wodę w naczyniach krwionośnych;

• wiązanie i transportowanie do różnych zakątków ciała niektórych hormonów, witamin,
  pierwiastków (np. żelaza, a z jego udziałem tlenu), lipidów i leków;
• utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej – chroni przed rozwinięciem się kwasicy albo zasadowicy;
• obrona organizmu przed drobnoustrojami (budowanie i wzmacnianie odporności);
• udział w procesie krzepnięcia krwi;
• budowa enzymów niezbędnych do przebiegu procesów metabolicznych;
• dostarczanie energii – spalenie w organizmie 1g białka dostarcza 4 kcal energii¹;
• budowa krwi, limfy i mleka.

Białko w diecie dziecka – dlaczego jest tak ważne?

W pierwszych latach życia organizm dziecka bardzo intensywnie się rozwija. Szacuje się, że waga urodzeniowa ulega podwojeniu około 5. miesiąca życia i potrojeniu w 12. miesiącu życia². To naprawdę nie lada wysiłek, aby z 2 czy 4 kilogramowego malucha wyrósł dorosły, zdrowy, kilkudziesięciokilogramowy człowiek. Wiele składników jest do tego potrzebnych, ale bez białka nie ma mowy o prawidłowym rozwoju. Zapotrzebowanie na ten związek u dzieci jest bardzo wysokie – w pierwszych dwóch miesiącach życia wynosi aż 1,77 g na kilogram masy ciała na dobę³. Dla porównania dorosłej osobie wystarcza 0,8 g białka/kg mc/d⁴.

Niedobór białka w diecie jest nie tylko niezdrowy, ale także niebezpieczny. Powoduje zahamowanie wzrostu i dojrzewania, upośledza rozwój psychiczny (Twoje dziecko może mieć kiepskie stopnie w szkole albo w skrajnym przypadku – problemy z mową czy rozumieniem słów), zakłóca przebieg reakcji chemicznych zachodzących w organizmie, zmniejsza odporność, wywołuje anemię, apatię i obniża sprawność. Bez białka rany wolniej się goją, a ciało może nienaturalnie puchnąć – stąd zaskakująco duże brzuszki u głodnych, najczęściej afrykańskich, dzieci.

Dostarczając dziecku białko nie można przesadzić w drugą stronę, ponieważ jego nadmiar też nie jest dobry. Organizm musi się go w jakiś sposób pozbyć. Logicznym wydawałoby się wydalenie niepotrzebnej ilości przez przewód pokarmowy wraz ze stolcem. Nie jest to jednak takie proste. Białko po rozłożeniu ulega wchłonięciu do krwi, a następnie jest przetwarzane w wątrobie i nerkach na postać możliwą do usunięcia z moczem. Spożywając zatem duże ilości tego związku obciążamy nadmiernie te dwa narządy, co z czasem może prowadzić do ich niewydolności. Co więcej, przy okazji doprowadzamy także do zwiększonego wydalania wapnia z moczem. Jeśli w diecie dziecka nie ma wystarczająco dużo wapnia i nie suplementuje witaminy D to narażone jest wówczas na rozwój krzywicy.

Białko w diecie dziecka – jak dostarczyć je do organizmu?

Białko trafiające do przewodu pokarmowego jest w nim rozkładane na drobne cząsteczki – aminokwasy, z których tworzone są różne rodzaje białek ustrojowych, w zależności od aktualnych potrzeb organizmu. Wynika z tego, że kluczowe są tak naprawdę same aminokwasy, a nie całe białka. Niektóre z aminokwasów ciało człowieka wytwarza samodzielnie a inne muszą być dostarczone z pokarmem – te drugie nazywane są „niezbędnymi aminokwasami” albo inaczej „aminokwasami egzogennymi”.

W produktach, które spożywamy znajdują się:

1. białka pełnowartościowe – zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy we właściwych proporcjach – są to białka zwierzęce, znajdziemy je w rybach, mleku, mięsie, serach i jajach;
2. białka niepełnowartościowe – zawierają bardzo mało niezbędnych aminokwasów albo nie zawierają wcale co najmniej jednego z nich – są to białka roślinne np. w roślinach strączkowych, zbożach, warzywach i orzechach.

Najprostszym sposobem dostarczenia małemu dziecku odpowiedniej ilości wszystkich niezbędnych aminokwasów jest karmienie go piersią. Matka natura zadbała o to, aby znajdowało się w nim wszystko co potrzebne na poszczególnych etapach rozwoju. Jeśli jednak taki sposób żywienia nie jest możliwy do wyboru pozostaje mleko modyfikowane. Jest to mleko krowie zmienione tak, aby jak najbardziej przypominało mleko mamy, m.in. ma zmniejszoną zawartość białka, którego w mleku krowim jest za dużo dla małego dziecka. Oczywiście mleko modyfikowane nie jest wierną kopią mleka kobiecego, ale obecne aktualnie na rynku produkty mają wysoką jakość i umożliwiają właściwe odżywienie dziecka. Rozszerzanie diety pozwala na dostarczanie białka w produktach roślinnych i zwierzęcych –te drugie powinny stanowić 2/3 należnej dziennej ilości białka w diecie dziecka.

Lek. Irena Wojtowicz

Powiązane artykuły:


Jak wspierać rozwój dziecka? Poznaj sekret właściwej diety >>
Zbilansowana dieta dla dziecka – co powinna zawierać? >>
Zmiana w diecie dziecka – kiedy odstawić naturalny pokarm? >>

¹ L. Ostrowska, Białka, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/69819,bialka (dostęp: 26.06.2021).
² Intensywny rozwój dziecka w pierwszym roku życia, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/112455,intensywny-rozwoj-dziecka-w-pierwszym-roku-zycia (dostęp: 26.06.2021).
³ Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/112025,zapotrzebowanie-na-skladniki-pokarmowe,1 (dostęp: 26.06.2021).
⁴ L. Ostrowska, Białka…, op. cit.